In de zomer van 2022 heeft het Instituut voor Orthodoxe Theologie Saint-Serge, stelling genomen tegen de oorlog in Oekraïne. De Nederlandse vertaling, gemaakt door Paul Baars, kunt u lezen op het Platform. Het Instituut voor Orthodoxe Theologie Saint-Serge is niet het enige instituut in het westen dat stelling neemt tegen het handelen van patriarch Kirill aangaande de Rusland-Oekraïne oorlog.
Het Sint-Vladimir Orthodox Theologisch Seminarie (SVOTS) is een Oosters-Orthodox seminarie in Yonkers, New York. Het is gelieerd aan de Orthodoxe Kerk van Amerika. Het verzorgen van onderwijs op het gebied van de Orthodoxie voor geestelijken, leken en wetenschappers staat centraal bij het seminarie. Naast het Instituut voor Orthodoxe Theologie Saint-Serge hebben ook zij stelling genomen tegen de oorlog in de Oekraïne en de rol die patriarch Kirill inneemt.
St Vladimir’s Theological Quarterly
Bogdan G. Bucur heeft als redacteur van het St Vladimir’s Theological Quarterly een theologische reflectie geschreven over de oorlog in Oekraïne. Geïnspireerd door de stellingname van het bisdom van de Orthodoxe Kerk in Amerika stelt Bucur, en hij verwoordt daarmee tevens de mening van zijn mederedactieleden Tudorie en Permiakov, dat geen enkel (geo)politiek of historisch argument een oorlog kan rechtvaardigen. Het is een humanitaire catastrofe van twee naties met grote aantallen Orthodoxe christenen.
Bucur bespreekt in zijn verklaring vier argumenten: 1) de tegenstelling tussen het Oosten en Westen, 2) de invloedsfeer van de Russisch-Orthodoxe Kerk in de diaspora, 3) de theologische visie van de Russisch-Orthodoxe Kerk en 4) de invloed van de COVID-19 pandemie.
De Russisch-Orthodoxe Kerk benoemt al enige tijd de tegenstelling tussen het ‘spirituele Oosten’ en het ‘corrupte, seculiere Westen’. Een tegenstelling die volgens Bucur kant noch wal raakt. Immers, de kwesties rondom abortus, alcoholisme, huiselijk geweld, corruptie en schrijnende situaties in verzorgingshuizen, weeshuizen, gevangenissen en de gehandicaptenzorg verdienen in Rusland, noch in Oost-Europa een schoonheidsprijs. Patriarch Kirill verspreidt de misvatting dat ‘Oosterse’ waarden hetzelfde zijn als ‘christelijke’ waarden.
Bucur is verbijsterd over het feit dat Orthodoxe Kerken druk uitoefenen op de diaspora om Orthodoxe populaties aldaar te beschermen. Met andere woorden, de Rusland-Oekraïne oorlog zou enkel bedoeld zijn om de Russische gemeenschap in Oekraïne te beschermen. Eenzelfde druk kan daarmee op naties als Moldavië, Estland, Letland, Litouwen en andere voormalige Sovjetstaten uitgeoefend worden. Het Moskouse patriarchaat poogt daarmee nieuw leven in het Russische keizerrijk te blazen. Een streven dat niet strookt met de moderne natiestaten. Het standpunt van de Russische Kerk is volgens Bucur te vergelijken met de pan-Hellenistische dominantie van het patriarchaat van Constantinopel, dat veelvuldig macht uitoefent over het Heilige Land, de Berg Athos en Afrika. Het etnisch en territoriaal denken van de Orthodoxe Kerken lijkt hier de mogelijkheid te bieden om de soevereiniteit van staten te ontkennen.
Er zijn enkele theologische kwesties waar de Orthodoxie momenteel aan lijdt. Bucur legt uit dat Het merendeel van de Orthodoxie worstelt met een crisis in de catechese, die een ascetisch en etnisch karakter heeft aangenomen. De politieke en militaristische uitgangspunten van het Moskouse patriarchaat geeft daar blijk van. Eveneens is de oost-west scheiding daar een typisch voorbeeld van. Het leiderschap van de geestelijkheid is daarin een belangrijk factor. Zo stelt Bucur dat verschillende geestelijke leiders zich op oneigenlijke wijze inlaten met politici om zichzelf te verrijken en macht te genereren. Om moreel gezag te kunnen uitstralen, is het juist belangrijk dat de geestelijke leiders zich onttrekken aan dergelijke kwesties.
Het laatste argument van Bucur heeft betrekking op de COVID-19 pandemie, die een ideologische scheiding teweeg heeft gebracht. De alternatieve media hebben daarin een belangrijke rol gespeeld. Bucur ziet dat verschillenden landen individualistischer zijn geworden zonder nog oog te hebben voor de daadwerkelijke ooggetuigen van gebeurtenissen. De voorkeur wordt gegeven aan de desinformatie van alternatieve media.
Opmerkelijk?
Dat verschillende theologische instituten stelling nemen tegen de oorlog inde Oekraïne is op het eerste gezicht misschien niet opmerkelijk. Immers, het theologisch onderwijs dat door het merendeel van de instituten wordt gegeven staat haaks op de zienswijze van patriarch Kirill. De casus van het Sint-Vladimir Orthodox Theologisch Seminarie is daarentegen wel uniek. Immers, het is een invloedrijke onderwijsinstelling in de Verenigde Staten, die voorheen een goede relatie had met de Russisch-Orthodoxe Kerk. Dat steeds meer onderwijsinstanties een kritisch geluid laten horen tegen de Rusland-Oekraïne oorlog, toont aan hoe complex de huidige situatie is voor de Orthodoxie.
Voor het volledige artikel, zie.
