Olga van Alaska werd geboren in een first-nation familie, maar haar geloof en dienstbaarheid aan armen en met name ook aan vrouwen, maakte dat zij een speciale plaats in de kerk verdient. November jl. kondigde de Orthodoxe Kerk van Amerika haar canonisatie aan. Een portret van een bijzondere heilige: moeder Olga van Alaska.
Alaska hoorde tot het eind van de 19de eeuw bij Rusland. Russische vissers en handelaren hadden zich daar gevestigd. Al in de 18de eeuw begon de Russisch-orthodoxe kerk in Alaska ook een missie onder de oorspronkelijke bewoners. Monniken vertaalden de Bijbel en de liturgische teksten de in lokale talen. De missie was vrij succesvol: de traditionele religie van de oorspronkelijke bewoners en de orthodoxe spiritualiteit bleken elkaar wonderwel aan te vullen. Een van de eerste missionarissen was de monnik Herman, die in 1970 heilig is verklaard. In 1867 verkocht Rusland Alaska echter aan de Verenigde Staten; een ware ‘goldrush’ kwam op gang en bracht nieuwe migranten naar het gebied, en met hen een protestantse missie. De orthodoxe kerk bleef bestaan. Ze valt nu binnen de Orthodoxe Kerk van Amerika (OCA) en telt zo’n negentig parochies.
Bidden voor bekering
Op 3 februari 1916 werd in Alaska een meisje genaamd Olinka Arrsamquq geboren in een ‘first-nations’ familie van Yupik-afkomst. De familie hield traditioneel rendieren. Olinka was de enige dochter te midden van zoons. De aanwezigheid van de Russische missie in haar gemeenschap hielp het geloof te verspreiden onder de lokale bevolking, en zij was een van de eersten die als baby werd gedoopt. Bij haar doop kreeg zij de naam Olga. Van jongs af aan leefde zij met de liefde van God. Zij was hardwerkend en bad veel voor haar familie en haar mededorpelingen. In haar tienerjaren kende zij al meerdere liturgische teksten en hymnen in het Kerkslavisch én in de taal van de Yupik.
Zij trouwde met een man uit haar dorp, een gearrangeerd huwelijk. Haar man was visser en jager. Hij richtte een winkel op en opende het eerste postkantoor in zijn dorp. Bijzonder kerkelijk was hij niet. Tijdens de eerste jaren van hun huwelijk hadden zij een moeizame relatie vol strijd en ruzies. Maar Olga wanhoopte niet, zij bad vurig voor haar man en haar ongelovige buren. Door haar gebeden, zo veronderstelde ze, begon haar man — gedoopt onder de naam Nicolai — na verloop van tijd naar de kerk te gaan. Hij bracht zes andere mannen uit het dorp met zich mee. Zij werden allemaal lezers (het lezen van gebeden, psalmen etc. is binnen de orthodoxe kerk een kleine wijding/ red.). Nicolai Michael ging vervolgens studeren aan de zogenaamde ‘Aleut School’, een inheemse school met een orthodoxe identiteit, vergelijkbaar met de school die werd opgericht door de heilige Innocent met de steun van de Russische Missie Maatschappij. Na zijn afstuderen werd Nicolai tot priester gewijd en ontving hij de naam Michael. Vanaf 1963 was hij priester in Kwethluk, de plek waar ze woonden, en hij werd zeer geliefd bij zijn mensen. Overigens kwam gedurende het leven van de heilige Olga het overgrote deel van de studenten die naar deze school gingen uit haar kleine dorp.
De rechtvaardige Tabitha
Het leven van het echtpaar veranderde aanzienlijk na de wijding van Nicolai. Als priester reisde hij veelvuldig naar twaalf omliggende dorpen om diensten te verrichten. Het reizen tussen de dorpen gebeurde over rivieren: per boot in de zomer of met sneeuwmachines of hondensledes in de winter. Moeder Olga, die de enige bekwame vroedvrouw in de omgeving was, vergezelde haar man om de vrouwen bij de bevalling en ziekten te helpen. Olga zelf beviel van dertien kinderen zonder hulp van een vroedvrouw. Vijf van hen overleefden niet vanwege ziekte en het harde klimaat.
Moeder Olga werkte hard in het huishouden, om kinderen op te voeden, liturgische gewaden te maken en prosphora (gezegend brood) te bakken. Ondanks haar drukke schema ging ze ook naar de huizen van anderen om voor hen te koken en schoon te maken. Met woord en daad toonde Olga mensen het christelijke leven volgens de geboden van de Heer. Niet alleen hielp ze anderen met hun huishouden, maar ze maakte ook laarzen, parka’s, sokken en wanten om onder de parochianen te verdelen. Vanwege haar liefdadigheidswerk kreeg ze de bijnaam de nieuwe rechtvaardige Tabitha, naar de vrouw in het nieuwe Testament die arme vrouwen bijstond. Ze was bijzonder attent op de getraumatiseerde vrouwen die leden onder huiselijk geweld. Ze vroeg vaak vrouwen in haar dorp om samen met haar een traditioneel stoombad te nemen, want daar konden ze de fysieke en spirituele littekens van het misbruik dat hen was aangedaan niet verbergen. Ze gaf vrouwen advies en troostte elk van hen. Haar medeleven en gevoeligheid troffen velen alsof ze in haar eigen leven ook misbruik had gekend.
Naarmate ze ouder werd, namen haar dochters steeds meer van haar taken over. De hardwerkende moeder Olga had meer tijd om met haar man te reizen, de mensen uit de omliggende dorpen te helpen en jongere vrouwen verloskunde bij te brengen.
Wonder van het smeltende ijs
Uiteindelijk begon Olga zich ziek te voelen en gewicht te verliezen. Haar bezorgde familie overtuigde haar om naar het ziekenhuis te gaan. De specialisten daar stelden terminale kanker vast waarvan ze zeiden dat die onbehandelbaar was. Haar kinderen ontvingen het nieuws met veel verdriet en baden vurig op de lokale heilige plaatsen. Maar als haar dochters wegwaren, bleef Olga naar buiten gaan om emmers water te halen bij de dorpsput.
De laatste dagen van haar leven bracht ze in gebed door; ze gaf haar laatste instructies aan haar familie ter voorbereiding op haar vredige heengaan. Op 8 november 1979 ontving ze de Heilige Sacramenten, kruiste zichzelf en ging rustig naar God. Ze werd begraven in haar trouwjurk, die ze haar hele leven had bewaard.
Haar dood viel samen met de feestdag van aartsengel Michaël (Oude Kalender) die ze vereerde. De mensen uit haar dorp herinnerden zich dat ze in de kerk altijd onder de icoon van aartsengel Michaël had gestaan.
Het eerste wonder dat aan haar werd toegeschreven, gebeurde op de dag van haar begrafenis. In Alaska is november het hoogtepunt van het winterseizoen. Tegen de tijd van haar overlijden waren de rivieren al bevroren, waardoor reizen per boot onmogelijk was, maar het ijs was nog niet sterk genoeg om een sneeuwmachine te dragen. Veel mensen betreurden dat ze geen laatste afscheid konden nemen van hun geliefde moeder Olga. Volgens de verhalen verhoorde de Heer hun gebeden. Op de dag van haar begrafenis dooide het. Het ijs op de rivier smolt en veel mensen konden per boot naar Kwethluk komen om haar begrafenis bij te wonen. Terwijl haar lichaam naar het graf werd gedragen, zweefden zomervogels boven de stoet. Zelfs de grond op het kerkhof was zacht. De volgende dag keerde het koude weer terug en bedekte het ijs de rivier.
Ook na haar dood bleef Olga opkomen voor vrouwen. Ze verscheen aan een vrouw uit haar dorp in een droom en vertelde de vrouw dat haar moeder een terminale ziekte had en dat ze hemelwaarts zou gaan. De vrouw reisde naar haar moeder en hielp haar zich voor te bereiden op een vredig heengaan.
Sluier van licht
Een vrouw die leed onder het trauma van seksueel misbruik meldde nog een ander wonder. Op een dag, terwijl ze bad, kreeg ze een intense flashback van haar seksueel misbruik als kind. Ze smeekte de moeder Gods om hulp. Langzaamaan raakte ze in een trance en zag zichzelf door een bos lopen. Een zachte golf van tederheid ging door het bos, gevolgd door de frisse geur van een tuin. Ze zag de maagd Maria naar haar toelopen, gekleed zoals ze op een icoon was afgebeeld, maar natuurlijker en helderder. Toen ze dichterbij kwam, bemerkte ze dat er iemand achter Maria liep, iemand van een first-nation volk uit het Noorden. Maria zei haar dat het Olga was en die wenkte de vrouw om haar te volgen naar een heuveltje met een deur in de zijkant. Olga hielp haar op een bed en wreef iets op haar buik. Het leek alsof ze vijf maanden zwanger was (hoewel dat niet het geval was). Moeder Olga perste iets uit de buik van de vrouw dat leek op een nageboorte.
Hierop kwam er gevoel van rust over de vrouw. Ze herinnerde zich dat de ogen van Olga gevuld waren met grote tederheid en begrip. Het was de liefdevolle blik van een moeder naar een baby, een blik die verbindt en verwelkomt in het leven. Pas daarna sprak ze: ‘De mensen die jou kwaad wilden doen, dachten dat ze hun kwaad in jou konden brengen door verkrachting, maar dat is niet waar. Het enige wat ze in jou konden stoppen was het zaad van het leven, dat een schepping van God is en niemand kan besmetten.’ Ze sprak de verkrachting niet goed, maar haar woorden hadden een helende werking. Toen de vrouwen na het genezingsritueel buiten kwamen, trok er een bewegende sluier van licht door de lucht. Op dat moment hoorde de vrouw in haar hart dat dit gordijn van licht een belofte was dat God grote schoonheid kan creëren uit complete verlatenheid en leegte.
Met dit wonderlijk bewegende gordijn van licht heeft Olga, een bescheiden priestervrouw uit Alaska, het leven van de mensen om haar heen verlicht. Ze deed niets spectaculairs, was geen non, geen martelaar, schreef geen theologische boeken. Ze deed waar ze goed in was, wat op haar pad kwam: zorgen voor de armen en vrouwen, ze handwerkte en deed het huishouden. En dat deed ze nederig met God, in gebed. Ze stond bekend om haar empathie en zorg voor mensen die misbruik meemaakten, vooral seksueel misbruik.
Heiligverklaring
Na haar dood werd zij al snel als heilige vereerd in Kwethluk. Velen werden geraakt door haar levensverhaal dat zich over de hele wereld verspreidde. Ze verschijnt aan mensen die genezing nodig hebben, soms samen met de moeder Gods. Op 9 november 2024 kondigde de OCA haar canonisatie aan. Haar feestdag is 10 november.
Olga wordt om gebed gevraagd voor de genezing en geruststelling van elke vrome vrouw en man, voor vroedvrouwen en voor iedereen in nood.
Bij een heiligverklaring in de orthodoxe kerk maakt men altijd enkele gebeden voor de nieuwe heiligen, een kondaak (feestgezang) en een akathist, dat is in de Russische traditie een uitgebreider gebed voor de heilige. We geven hier het begin van de akathist voor de heilige moeder Olga van Alaska, uit het Engels vertaald door een Nederlandse zuster van het klooster Bussy en Othe in Frankrijk.
Kondaak 1
De God die het bewegende gordijn van het noorderlicht maakt, heeft u gemaakt als een levend licht, dat schijnt vanuit het verre noorden en de verlatenen verlicht met Zijn grote schoonheid. Bij het aanschouwen van dit licht verheffen wij, uw kinderen, onze stem en zingen: Verheug u, heilige moeder Olga, die misbruikten en gebrokenen heelt en geneest!
Ikos 1
U werkte in het verre noorden als een nieuwe Tabitha, u naaide kleding om de armen te beschermen tegen de kou en hun zielen te verwarmen met uw liefde. Wij die de ijzige winden van deze tijd doorstaan, vinden eveneens beschutting in uw hemelse voorspraak, en wij bieden u deze lofzang aan:
Verheug u, die laarzen en parka’s verschafte aan de lichamen van de behoeftigen! Verheug u, die nog steeds Gods genade verschaft voor de zielen van de bedroefden! Verheug u, want uw onvermoeibare arbeid kleedde velen in uw dorp! Verheug u, want u wordt met lofzangen bezongen over heel de wereld! Verheug u, krachtige troost van die vrede geeft aan weduwen en wezen! Verheug u, onoverwinnelijk bolwerk voor de verpletterden en wanhopigen! Verheug u, haven van vrede in de tumultueuze wereld! Verheug u, stille getuige van het eeuwige Woord! Verheug u, heilige moeder Olga, die misbruikten en gebrokenen heelt en geneest!
Kondaak 2
Geboren in het nederige Yup’ik-dorp Kwethluk, wandelde u nederig met uw God, u deed gerechtigheid en betoonde liefde en u betoonde u aan allen als een waarachtig persoon. Nu uw God u tot de hemelse hoogten heeft verheven, hoort u van de aardse Kerk het lied: halleluja!
Ikos 2
In uw jeugd trouwde u met de eigenaar van de dorpswinkel en het postkantoor en ondersteunde hem door uw gebeden, zodat hij priester werd. Als vrouw van de priester was u een echte moeder voor allen die u ontmoette, en wij, uw kinderen, snellen vol vreugde naar u toe met dit lied.
