Metropoliet Johannes van Doebna over de oorlog van Rusland
De metropoliet van het Exarchaat van de Russische-orthodoxe kerken in West-Europa, Johannes van Doebna, gaf een interview aan Marina Ochrimovskaja, journaliste voor de Russischtalige sectie van Radio Liberty. Een vertaling ervan verscheen in de nieuwsbrief van de orthodoxe parochie van Deventer. Hieronder volgt een samenvatting daarvan.
Het aartsbisdom van de orthodoxe kerken en kloosters van Russische traditie in West-Europa is in 1921 ontstaan en kent van oudsher veel Oekraïense en Russische gelovigen, die naar het Westen geëmigreerd waren. Een oorlog tussen deze landen was dus onvoorstelbaar, meent de metropoliet: ‘Zij delen niet alleen een grens, maar ook hun geschiedenis, het orthodoxe geloof, culturele gebruiken en familiebanden.
Toen de Russische Federatie op 24 februari 2022 de Oekraïne op lompe wijze binnenviel, riepen wij nog diezelfde dag parochies en gelovigen op om verenigd te blijven, te bidden voor alle slachtoffers van deze tragedie, en voor een snel herstel van de vrede in de Oekraïne. Miljoenen mensen vluchtten naar het Westen. Wij hielpen door te collecteren en vrachtwagens met humanitaire hulp te sturen. Kerkkoren organiseerden concerten voor de vluchtelingen en gaan daar nog steeds me door.’
Poetin en Hitler
‘Verslagen van ooggetuigen, macabere foto’s van Boetsja en andere Oekraïense plaatsen verhalen van gruwelijkheden door het Russische leger. De Russische propaganda ontkent de feiten, maar herhaalt onophoudelijk dat het van groot belang is om de “Russische wereld” (Russkiy Mir) te laten herleven. Maar Rusland heeft het recht niet om soevereine staten tot “Russische wereld” te verklaren en die zijn wil op te leggen. Dat is onaanvaardbaar. Net als Hitler destijds Polen binnenviel, is hier Rusland de agressor.
Je kunt zeggen dat hier sprake is van genocide, met als doel Oekraïne te laten opgaan in de “Russische wereld”, en dat is een van de ernstigste van de internationale lijst oorlogsmisdaden. De deportatie van vreedzame Oekraïners diep Rusland in om ze te dwingen tot assimilatie, de diefstal van kinderen om ze met geweld tot Russen te maken is een schending van het Genocideverdrag. Rusland heeft een groot aantal internationale wetten geschonden. En ik denk dat het daar aansprakelijk voor gesteld zal worden.
De positie van patriarch Kyrill is steeds duidelijker naar buiten gekomen. Het spijt me te moeten zeggen dat er in het begin volledige stilte heerste; niemand op kerkelijk niveau sprak zich uit tegen de oorlog. Op Vergevingszondag, 6 maart 2022, heeft de patriarch zich zelfs tot de gelovigen gericht in de Christus Heilandkathedraal in Moskou. In zijn preek rechtvaardigde hij de bloedige en agressieve oorlog en zei hij dat het een “metafysische strijd” betrof, uit naam van “het recht aan de kant van het licht te gaan staan…”. Op die manier verklaarde hij de oorlog in “het licht van Christus”. Een dergelijke uitleg van het Evangelie is onacceptabel. Ik ben er diep van overtuigd dat de kerk juist de missie heeft van vredestichter. In een open brief heb ik namens de gelovigen van ons aartsbisdom de patriarch gesmeekt om bij de Russische autoriteiten erop aan te dringen dat die monsterlijke en zinloze oorlog zo snel mogelijk moet stoppen.’
De Russische wereld
‘Het internationaal isolement waarin Rusland zich als gevolg van oorlog nu bevindt, is het resultaat van Poetins jarenlange bestuur. De door de staat beheerste media hersenspoelen de mensen met de ideeën over de reconstructie van de “Russische wereld”, de wedergeboorte van het “mystieke Rusland”, de Sovjet-Unie.
Een houding van onvoorwaardelijke loyaliteit heeft zich eveneens geïnstalleerd in de Russisch-Orthodoxe Kerk (ROK). Diegenen die zich tegen de oorlog hebben uitgesproken, zijn onmiddellijk geëlimineerd. Ik denk heus dat een groot aantal priesters met een ander oog kijkt naar die “unieke wederopstanding van de Sovjet-Unie”, maar dat ze uit angst patriarch Kyrill steunen of zwijgen. Ik ben diep geroerd door de oproep van de theoloog en journalist, Sergej Chapnin, aan de bisschoppen van de ROK, voor een rechtvaardige vrede; hij smeekt hen weerstand te bieden aan de leugen en op te houden met het rechtvaardigen van de oorlog.
Een van de redenen die Rusland aanvoert om de oorlog te rechtvaardigen is om zich te verdedigen tegen de HLBTIQ+ gemeenschap en het decadente Westen, maar ik betwijfel of Rusland geëigend is lessen over de moraal te geven aan anderen. Laten we de huidige statische gegevens over abortus eens bekijken, die plaatsen Rusland in de Europese kopgroep.
Wat jonge mannen horen voordat zij naar het front gaan: “Als je sneuvelt terwijl je Rusland verdedigt, zul je worden gered!” Ze sporen soldaten aan het “decadente Westen” te bestrijden, voor “het heil van de Russische wereld”. Bij zelfmoordterroristen van radicale islamitische bewegingen hoor je vergelijkbare uitspraken, maar uit de mond van de patriarch zijn dergelijke woorden onacceptabel en ongehoord.
Graag benadruk ik hier dat de Europese landen seculier en democratisch zijn. Menselijkheid heeft er al lang geleden ingang gevonden en de democratie gunt het aan iedereen om zichzelf te zijn. Als we het hebben over een “huwelijk voor iedereen”, denk ik persoonlijk dat dit iets belachelijks is. Er moet altijd een verbintenis van de twee verschillende geslachten zijn om een nieuw leven te laten ontstaan. Maar we hebben niet het recht mensen te dwingen anders te leven dan zij wensen. Het Derde Rijk dwong mensen te leven onder het vaandel van het nationaalsocialisme. Het Rusland van Poetin past zijn eigen interpretatie van de “christelijke moraal” toe, terwijl een groot aantal Russen atheïstisch is, of de islam of andere religies aanhangt. Een simplistische en eenzijdige visie op vraagstukken die zo complex zijn, voorspellen niet veel goeds. Nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie zijn beide slecht geëindigd.
Ik heb een brief geschreven aan patriarch Kyrill: “Uwe Heiligheid, alle liefde die de Westerse wereld voor Rusland had, heeft u gekrenkt, want nu is het Rusland dat wij liefhebben, het Rusland dat ons heeft gevoed, dat ons grote schrijvers en een grote spiritualiteit heeft gegeven, dat Rusland is in onze ogen diep gevallen… Wij hebben nu een tragische visie van Rusland, wij zijn bang dat dit nieuwe Rusland zichzelf verwoest en ineenstort bij zijn terugkeer naar de Sovjetgeest, die momenteel weer opdoemt”.’
Patriarch Kyrill in de marge
‘Ik denk dat patriarch Kyrill een grote strategische, politieke en kerkelijke fout heeft begaan, want hij is in de marge van de christelijke kerk beland. Toen ons aartsbisdom zich een kleine vier jaar geleden verenigde met de ROK, konden we met elkaar de dialoog aangaan. Nu moeten we vaststellen dat de patriarchale zetel gepolitiseerd is.
Wij moeten ons inspannen om realistisch te blijven. Het is niet gemakkelijk om contacten met Rusland en met het Patriarchaat Moskou te onderhouden. Ons aartsbisdom moet de canons van de kerk strikt volgen, maar zich tegelijkertijd niet mengen in de politiek van Rusland, of die van de patriarch van heel Rusland. Wij moeten voortdurend afstand houden door degenen die te lijden hebben van de oorlog, te helpen.
Wij hebben als voorschrift niet met andere kerken te concelebreren, vooral niet met de patriarch van Constantinopel. De verhoudingen tussen de orthodoxe kerken zijn eveneens gecompliceerd, men zou zelfs kunnen zeggen dat de oecumenische verhoudingen verslechterd zijn. Moskou maakt aanspraak op eenheid, maar verwoest die in feite. Op 27 mei vorig jaar verklaarde het concilie van de Oekraïens-Orthodoxe Kerk zich onafhankelijk van de ROK. en dat is zeer bedroevend.
De relatie van ons aartsbisdom met de ROK is canoniek van aard: de bisschop staat in verbinding met de Heilige Synode. Ik geloof dat zo’n verbinding juist een verbinding is met de Synode, en niet met een concreet persoon. Het besluit van 2019 heeft de eenheid van ons aartsbisdom met de ROK hersteld. We hebben de hoop dat niet alle leden van de Heilige Synode de eenzijdige visie van de patriarch op de oorlog delen. Wij blijven dus bij de Heilige Synode en wij laten ons in ons aartsbisdom niet in met politiek. Het is onaanvaardbaar de preekstoel te gebruiken voor politieke doeleinden. Wij bedrijven ook geen politiek in onze kathedraal van de H. Alexander Nevskij in Parijs, maar wij bidden voor de vrede.
Wij hebben patriarch Kyrill gesmeekt de burgerlijke autoriteiten op te roepen tot een zo snel mogelijke vrede. Jammer genoeg is hijzelf betrokken bij het oorlogsproces; het was bedroevend hem te zien, gekleed in kakikleurige gewaden, terwijl hij gelovigen opriep zich op te offeren. Waarom doet hij dat? Om zich meester te maken van een stuk grond of om de Oekraïners te verdelgen? Is dat de missie van de kerk? Het is voor mij een grote foltering en een bron van innerlijke vertwijfeling wanneer de kerk oproept tot de oorlog, zelfs als die “metafysisch” is. De kneep zit hem in het begrip “metafysisch”, ieder van ons voert die tegen zijn eigen hartstochten, maar Rusland voert een echte oorlog tegen de Oekraïne.
En dat gebeurt na talrijke offers die de gelovigen hebben gebracht in het Sovjettijdperk, een periode waarin de heiligheid van de kerk groeide en nu wordt die heiligheid teniet gedaan op een wijze die doet denken aan de manier waarop de Sovjetmacht miljoenen mensen heeft vermoord. Ik zeg: wij vertrappen het bloed van onze martelaren.
Het bloed van hen zou juist moeten aanzetten tot vrede, tot liefde tussen mensen. Wonden kunnen alleen door nederigheid genezen. Maar wie heeft die nederigheid? Nu doden Russen Oekraïners, Oekraïners verdedigen zich en doden Russen… Wie kan hen met elkaar verzoenen en hun wonden genezen? Dat gaat veel tijd kosten, en vooral is er van beide zijden veel medelijden nodig. Ik denk dat de terugkeer naar de oude grenzen, zoals de Verenigde Naties dit aanbevelen, een voorwaarde is voor genezing.’
Vertaling: Aartspriester Theodoor van der Voort / bewerking: Christel Jansen
Foto: ©www.kremlin.ru. (Wikimedia commons) Patriarch Kyrill en Poetin in 2021
Het volledige interview is te vinden in de nieuwsbrief (maart/april 2023) van de Orthodoxe parochie van Deventer: Orthodoxe Parochie Deventer (petrusenpaulus.eu)
