Afgelopen zomer was het symposium van het Platform Oosters Christendom gewijd aan het thema Trauma & Healing. Met de toenemende migrantenstromen van oosterse christenen naar Europa en naar ons land, is dat thema relevanter dan ooit. Geestelijk verzorger Mustafa Bulut pleit in zijn boek Wilt u weten wat u heeft? Een geestelijk verzorger over omgaan met cultuurverschillen in de zorg voor een cultuursensitieve zorg, waarin men rekening houdt met de diversiteit die migranten en hun religieuze achtergronden met zich meebrengen.
Volgens Mustafa Bulut staat bij de geestelijke verzorging de vraag centraal: waar sta ikzelf? En hoe verhoud ik me tot de ander? Logisch dus dat de auteur in zijn boek eerst zijn eigen achtergrond schetst. Hij noemt zichzelf een Turkse Nederlander of een Nederlandse Turk die opgroeide in Brabant; in de moskee leerde hij over de boodschapper Mohammed en op de katholieke basisschool over Jezus Christus. Hij behoorde tot de eerste lichting studenten op de Theologisch-islamitische opleiding in Amsterdam, waar de studie van de heilige boeken hem deed inzien ‘hoe mensen bruggenbouwen’. Met zijn multiculturele achtergrond en kennis beschouwt hij zichzelf bij uitstek als een verbinder, een bruggenbouwer. In zijn boek zet Bulut uiteen hoe hij daarbij te werk gaat: hij houdt niet alleen een pleidooi voor cultuursenstief handelen, maar laat ook zien wat hij daarmee bedoelt, geeft tips voor hoe je het in praktijk kunt brengen en lardeert zijn betoog met voorbeelden uit de praktijk.
Wat is dat eigenlijk ‘cultuursensitiviteit’?
Rekening houden met de cultuur van de ander. Makkelijker gezegd dan gedaan, hoe doe je zoiets? Bulut gaat allereerst in op de polarisatie die gaande is in de huidige samenleving, voor veel migranten een pijnlijke ontwikkeling. Als een van de oorzaken noemt hij hoe Nederland gedurende de laatste vijftig jaar transformeerde van een wij-cultuur (waar het kernwoord ‘relatie’ is) tot een ik-cultuur (waarbij ‘autonomie’ centraal staat). Een punt van frictie, want in veel migrantengemeenschappen draait het om de wij-cultuur.
De basis voor een goede relatie tussen patiënt en zorgverlener is vertrouwen, zo stelt hij verder. Want aan wie vertrouw je je lichaam toe? De Franse filosoof Emile Durkheim heeft het over ‘precontractuele solidariteit’: ‘Nog voordat je met een ander in contact komt, moet je op de ander kunnen vertrouwen.’ En dat vertrouwen is niet altijd aanwezig omdat we vol zitten met (voor)oordelen over anderen, zeker als we hun culturele achtergrond niet goed kennen. Hoe kun je daaraan werken? Weet welke (voor)oordelen je hebt, bespreek die en als je die ziet en erkent, kun je ze volgens Bulut ‘reframen’. In de wij-cultuur is het bijvoorbeeld normaal dat de gehele familie zich met het wel en wee van de patiënt bemoeit en dat kan soms tot frictie leiden: een arts komt gewoon niet bij de patiënt omdat er te veel mensen rond het bed staan, of hij/zij begrijpt niets van wat er gezegd wordt. Bulut stelt dat het op de juiste manier betrekken van de familie bij de behandeling (of het stopzetten ervan), het behandelend team zelfs kan ontlasten. Over hoe je dat doet geeft hij tal van tips en adviezen.
Advies: ‘Maak wat zwaar is licht.’
Onze Nederlandse manier van communiceren is ‘laag in context’: we zijn direct en zeggen vaak letterlijk wat we bedoelen, terwijl in ‘hoge context-communicatie’ andere contexten meetellen, zoals bijvoorbeeld de persoonlijke- of de familiegeschiedenis. Bulut komt heel concreet met woorden die je beter wel of niet kunt gebruiken (liever het woord ‘overgaan’ dan ‘sterven). Stel open en oprechte vragen, zo adviseert hij, leidt je verhalen in, weet of de patiënt vanuit religieuze motieven geen pijnbestrijding wil hebben en accepteer dat.
Het betoog van Bulut is uiterst toegankelijk opgeschreven en hij weet de problemen waar zowel artsen, verpleegkundigen als geestelijk verzorgers tegenaan lopen op een inzichtelijk manier duidelijk te maken. Sterker nog, een cultuursensitieve benadering kan van belang zijn voor alle situaties waarin mensen met elkaar werken (of elkaar tegenwerken). ‘Cultuursensitiviteit,’ zo stelt Bulut, ‘kan de angel uit een ruzie of meningsverschil halen.’ (…) ‘Als je de ander ziet, écht ziet, ontstaat ruimte voor heling, aanvaarding, acceptatie, pijn, afscheid. En daarmee voor vertrouwen.’
- Mustafa Bulut
- Wilt u weten wat u heeft? Een geestelijk verzorger over omgaan met cultuurverschillen in de zorg.
- Arbeiderspers, 2024
- € 21,99 (papierendruk) € 11,99 (e-book)
