Op 25 januari jl. overleed aartsbisschop Anastasios van Albanië op 95-jarige leeftijd. Voor velen was hij een ‘voorbeeld van vrede’. Hij was de eerste aartsbisschop in het post-communistische Albanië die de Albanees-Orthodoxe Kerk weer nieuw leven inblies en die het begrip ‘De liturgie na de liturgie’ invoerde, waarmee hij bedoelde dat de liturgie onvolledig blijft zolang deze niet wordt toegepast in het dagelijks leven. Een bijzonder en alom gewaardeerd geestelijk leider.
Schrijver Jim Forest (1941-2022) portretteerde Anastasios in het boek The Resurrection of the Church in Albania. Voices of Orthodox Christians.
In 2001 reisde Forest op verzoek van de Wereldraad van Kerken naar Albanië om Albanese orthodoxe christenen te interviewen en daarover een boek te schrijven. Daar ontmoette hij de aartsbisschop met wie hij vele weken door het land heeft gereisd en kennis heeft genomen van de wederopstanding van de Kerk onder zijn leiding. Hieronder treft u enkele uitspraken van aartsbisschop Anastasios, opgetekend door Jim Forest.
‘Om resultaat te boeken hebben we mensen nodig, heilige mensen, mensen die geen dingen veranderen, maar zichzelf veranderen. De Kerk heel de macht mensen te creëren, die in staat zijn tot liefde en opoffering, mensen die boven vendetta’s staan, mensen in staat tot vergeving. Verzoening is niet makkelijk. Daarvoor is hulp nodig van de Kerk. Vergeving en verzoening zijn een essentieel deel van het christelijke leven, vooral gedurende de Vasten. Daardoor hebben we de macht de ander te vergeven. Meer vergeving, meer gemeenschap!’
‘De jonge generatie werd opgevoed met systematische communistische propaganda. Het was een cultuur van angst. Kijk maar naar de vele bunkers die het land ontsieren en die in de communistische tijd gebouwd zijn. Elk ervan ziet eruit als een grote schedel. Als je er veel bij elkaar ziet, lijkt het een kerkhof van onbegraven botten. In de periode van Hoxha (de jaren van door de regering opgelegd atheïsme/red.) was het creëren van vijanden essentieel om de discipline van het volk te handhaven. Het was een duivelse methode, de formering van een cultuur van angst. Eenmaal aangeleerde angst is moeilijk af te leren. Veel mensen zijn nog steeds verlamd door angst.’
‘Nu zijn ze onderworpen aan een andere propaganda: het idee dat status in de maatschappij hetzelfde is als geld hebben. Het nieuwe systeem zegt dat hoe meer geld je hebt, des te belangrijker je bent. Maar zonder liefde en opoffering worden de mensen wilde dieren. Heden ten dage is er zonder religieuze gemeenschappen geen hoop. De mensen kunnen opoffering, teweeggebracht door liefde, door geloof in Christus, niet begrijpen. Het is jammer dat zovelen in de greep zijn van de overtuiging, dat geluk voortkomt uit geld. Jonge mensen moeten weten dat er in het leven meer is. Als seculiere mensen nu naar degenen kijken die een leven van
opoffering leiden, nemen ze aan, dat de ander een of ander geheim materieel voordeel
daaruit haalt. Vaak denken ze dat onze helpers uit andere landen meer geld verdienen als ze ons hier helpen dan wanneer ze dat in hun eigen land zouden doen! Waarom zouden ze hier anders zijn? Maar uiteindelijk beginnen ze te zien dat degenen die met ons samenwerken heel veel opgeven om naar Albanië te komen, dat het motief helemaal niet financieel is. In sommige gevallen motiveert deze ontdekking jonge Albaniërs om hier te blijven.’
Jim Forest zelf aan het woord: ‘Het meest gebruikte woord om de Kerk in Albanië te beschrijven is wederopstanding – ngjallja. Overal waar je een kerk binnenkomt, wacht dit woord of een van de iconen op je. Het seminarie van de Kerk is opgedragen aan de wederopstanding. De krant van de Kerk heet Wederopstanding. Veel kerken hebben dezelfde naam gekregen. Tijdens mijn laatste bezoek, voor ik naar huis terugkeerde, bracht aartsbisschop Athanasios me naar de kleine kapel – zijn “gebedshut” naast zijn appartement op de bovenste verdieping van de Metropolia – en gaf me een pas geschilderde Opstandingsicoon. “Laat deze u herinneren aan Albanië. Het oorspronkelijke model voor deze versie van de icoon komt uit een oude kerk in Istanboel, Chora. U hebt de nadruk opgemerkt die wij op de wederopstanding leggen. De macht van de wederopstanding is verbonden met het dragen en delen van het lijden. Het thema is Christus die de dood overwint. U ziet Christus die staat op de verwoeste poorten van de hel, terwijl Hij Adam en Eva uit hun graf trekt. Adam en Eva vertegenwoordigen het hele menselijke ras, waarin iedere vrouw de dochter van Eva is, en iedere man een zoon van Adam, en allen zijn met elkaar in Christus verbonden. De icoon weerspiegelt ook de ervaring van de Kerk in Albanië. Deze is ook uit het graf getrokken. Het is ook een icoon voor de Bijbelse tekst: “Indien de tarwekorrel niet in de aarde valt en sterft, kan hij geen nieuw leven voortbrengen.”’
Met dank aan Hildo Bos en vader Joan verbonden aan de Orthodoxe Parochie Heilige Nikolaas van Myra te Amsterdam.
